Bridge Over Time

Wrzesień-październik 2022

Projekt badawczy na Słowacji

08.09.-29.10. 2022

Permanentne Alternatywy

Wystawa w Galerii Sztuki Ernesta Zmetáka w Nowych Zamkach

Słowacka część projektu badawczego będzie koncentrować się na aktualnym spojrzeniu na poszczególne etapy rozwoju sztuki neoawangardowej, z naciskiem na kluczowe wydarzenia, postacie, miejscowości, główne i marginalne tematy. W ramach projektu przebadane zostaną związki pomiędzy sztuką czesko-słowacką, słowacko-węgierską oraz ich recepcja w środowisku słowackim. W badaniu poszukiwane będą związki, które nie zostały jeszcze zbadane. Celem analiz będzie poszukiwanie nowych, otwartych odczytań historii sztuki neoawangardowej w krajach wyszehradzkich. Projekt jest próba spojrzenia na analizowane zagadnienie w szerszym transnarodowym kontekście. Efekty poszukiwań zaprezentowane zostaną jesienią 2022 na wystawie o roboczym tytule „Permanentne alternatywy”.

Prowadzone badania charakteryzować się będą zamiarem nowego odczytania historii, opartego na aktualizacji, podsumowaniu i refleksji nad wiedzą, wskazując na rezonanse relacji czesko-słowackich i słowacko-węgierskich, a także szersze konteksty sztuki słowackiej. Celem badania jest nakreślenie innej perspektywy, alternatywnej narracji historii, z odwołaniem się do analogii i specyfiki sztuki w pozostałych krajach Europy Środkowej. Korzyścią z analiz będzie wzbogacenie wiedzy i kontekstualne odczytanie historii sztuki poprzez teksty, które będą zbudowane z odniesień (tekst w tekście, rozbudowane noty, dywagacje) analizujących poszczególne zjawiska poprzez wybrane dzieła, formy sztuki, artystów, wystawy i tematy. Koncepcja wystawa "Permanentne alternatywy" (tytuł roboczy) w Galerii Sztuki Ernesta Zmetáka w Nowych Zamakch będzie luźno nawiązywać będzie do osi tematyczno-chronologicznej opracowań zawartych w podręcznikach historii sztuki współczesnej, stanowić będzie krótki przegląd alternatywnych tendencji przejawiających się w sztuce konceptualnej, neokonceptualnej i intermedialnej na Słowacji od połowy lat 60. do chwili obecnej. Zaprezentowane zostaną fragmenty dzieł, artefakty lub późniejsze autorskie rekonstrukcje, dokumentacje fotograficzne i archiwalne, nagrania wideo, nagrania dźwiękowe i tekstowe opisy wydarzeń, a także różne inne dokumenty (zaproszenia, katalogi, propozycje projektów itp.).

Zagadnienia:

1. Geneza sztuki akcji, sztuki konceptualnej, muzyki eksperymentalnej i poezji wizualnej (1963 - 1972), działalność artystów tj. A. Mlynárčik, J. Koller, S. Filko, P. Bartoš, M. Adamčiak, J Želibská, przegląd ważnych prezentacji na scenie oficjalnej (Międzynarodowe Biennale DANUVIUS, 1968, Bratysława; Polymúzický prostor, 1970, Piešťany) i w przestrzeniach pozagaleryjnych (I. otwarte studio, 1970, Bratysława), imprezy poza centrum (J. Bartusz Koszyce), nawiązywanie kontaktów i współpracy zagranicznej (Spotkanie artystów czechosłowackich i węgierskich, Balatonboglár, 1972).
2. Funkcjonowanie sceny alternatywnej (1972 - 1985) w okresie normalizacji, działania nieoficjalne i niezależne: spotkania twórcze w pracowniach, mieszkaniach, przestrzeniach publicznych i pozagaleryjnych, imprezy plenerowe, wydawanie albumów. Przedstawiony zostanie przegląd eksperymentów artystycznych, ekologicznych, kosmologicznych projektów utopijnych (R. Sikora, S. Filko), utopijnych projektów architektonicznych (A. Mlynárčik, VAL, J. Jankovič), badań psychologicznych i socjologicznych (J. Budaj, Ľ. Durček, Dočasná spoločnosť intenzívneho prežívania), badań skoncentrowane na dialogu nauki i sztuki (J. Jankovič, J. Bartusz), unikalne eksperymenty z zoomedio (P. Bartoš), medytacyjne zdarzenia w przyrodzie (M. Kern). Zaprezentowane zostaną także tematycznie ukierunkowane spotkania twórcze (Mistrzostwa Bratysławy w Przesuwaniu Artefaktów, 1979 - 1986), imprezy plenerowe (Terén 1982 - 1984) oraz twórczość przedstawiciele międzynarodowej sieci mail art.
3. Okres pierestrojki (1985-1989) oznaczał częściowe złagodzenie zakazów i ograniczeń, pojawienie się młodego pokolenia, ożywienie działań w regionie. Grupa Štúdió Erté (1987-2007) organizowała w Nowych Zamkach imprezy e-mail art oraz międzynarodowe festiwale sztuki eksperymentalnej (1988 - 2018, od 1992 Transart Communication). Młodzi neoekspresyjni artyści organizowali sympozja w przyrodzie (Eksterytorium I.-IV., 1987 - 1989). Grupa Syzygy (1988-1992) rozwijali dialog międzypokoleniowy. Wystawa Nový slovenský obraz (1988) prezentowała rozszerzone formy tradycyjnych mediów malarskich, półpubliczna wystawa Piwnica ́89, przedstawiała obiekty i instalacje site-specific w dialogu międzypokoleniowym, łącząc autorów wchodzących na scenę w latach 60. i 70. z młodszym pokoleniem artystów — od sztuki akcji do tymczasowego artefaktu artystycznego. Kilku artystów i studentów szkół artystycznych było bezpośrednio zaangażowanych w rewolucyjne wydarzenia z listopada 1989 roku.
4. Czas rotacji (1990-1998) - pierwsze lata po rewolucji charakteryzowały się reformami w sferze kultury i instytucji. Pojawienie się artystów sceny alternatywnej i niezależnej w roli wykładowców na uczelniach artystycznych wywołało falę sztuki neokonceptualnej. Powstały grupy artystów o podobnych poglądach (Nová vážnosť, Skupina A - R, Čenkovej deti). Nastąpiło odnowienie kontaktów i współpracy międzynarodowej. Podział Czechosłowacji (1992) i powstanie autorytarnego rządu, preferującego konserwatywną sztukę narodową w polityce kulturalnej (1992-1998), zahamowały obiecujący początek. Na tę sytuację zareagowali postępowi artyści, pojawiło się pokolenie artystów nowych mediów (R. Ondák, B. Ondreička, C. Blažo, D. Lehocká). Znaczące indywidualności zostały skategoryzowane według tematyki genderowej (J. Želibská, I. Németh, A. Daučíková). Godne uwagi wystawy i wydarzenia miały miejsce poza centrum Bratysławy (Sympózium Laboratórium, Prešov, 1992, Wysokie Tatry, 1994, Koszyce, 1996; sympózium preMostenie, Štúrovo Esztergom, 1997; wystawy Umenie aury, 1995 - 1996, Pamäť miesta 1997 - 2000, GJK Trnava; Fyzický/ Mentálny, 1995, Paradigm žena, 1996, PGU, Żylina).
5. Przełom i początek tysiąclecia (1999-2010) - oznaczał integrację ze strukturami europejskimi, w sztuce zaś refleksję nad przeszłością, otwieranie tematów tabu, publiczne i prywatne konfrontacje, krytykę społeczną, reakcje na nacjonalizm i dyskryminację, krytykę konsumpcjonizmu, krytykę instytucji i mediów. Autorzy preferujący tematykę gender (P. Fichta-Čierna, L Tkáčová, A. Mona Chisa), twórcy społeczno-krytyczni (A. Čierny, R. Fajnor, S. Mikyta, M. Kvetan, M. Moravčík, M. Piaček) i oraz artyści odrębni (S Masár, T. Džadoň, Š. Papčo).
6. Okres mediacji (2010 - 2020) – na plan pierwszy wysuwają się problemy globalizacji, wzrostu przemocy, zagrożenia międzynarodowym terroryzmem, migracji, kryzysu, zmian klimatycznych, kwestie ekologiczne, krytyki kapitalizmu, konsumpcji i konformistycznego życia. Na scenie artystycznej pojawiają się aktywiści, niezależne ośrodki i zaangażowane wypowiedzi, następuje zintensyfikowanie krytyki instytucjonalnej sfery galeryjnej — od konserwatyzmu prezentacji do pozycji władzy instytucji i rynku sztuki (R. Fajnor, J Kapelová, M. Galbavý, Kassaboys). Początek okresu wyznacza walka o założenie Kunsthalle w Bratysławie i nadzieje pokładane w odbudowie SNG. W ramach regionalnej sieci galerii wzrosły wpływy i znaczenie niektórych instytucji (PGU Żylina, SG Bańska Bystrzyca, NG Nitra, VSG Koszyce, GUEZ Nowe Zamky. Powstały prywatne galerie, nowe niezależne przestrzenie wystawiennicze i centra z określonym programem (Krokus, Galeria 19, SODA, Galeria Zahorian w Bratysławie, Bańska ST NICA w Bańskiej Szczawnicy, Nowa Synagoga w Żylinie). Scena artystyczna zachowuje różnorodność pokoleniową i ideologiczną, niezależność i otwartość w wyniku rozwoju i nawiązywania współpracy.

Wystawa czasowa — Pertu no. 13